%0 Journal Article %T ابتکار نقد آراء قضایی %J دو فصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی %I پژوهشکده حقوق و قانون ایران %Z 2821-1790 %A حسین‌آبادی, امیر %D 2023 %\ 01/21/2023 %V 1 %N 2 %P 12-14 %! ابتکار نقد آراء قضایی %R 10.22034/analysis.2023.701530 %X روز 11 شهریور ماه سال 1393 جامعه حقوقی ایران استادی را از دست داد که بیش از 60سال عمر گرانبهای خودرا صرف‌تحقیق و تعلیم در راه‌پیشرفت علم‌و‌حقوق کرد. تألیف حدود 50اثر گرانبها، صدها مقاله، تعلیم‌وتربیت هزاران دانشجو که تعدادی از آنان جزو استادان نام آور در حقوق و قضات و حقوق‌دانان برجسته کشور هستند، حاصل آن است.ناگفته نماند که دوران تحصیل و رشد دکتر کاتوزیان در علم حقوق هم زمان بود با حضور استادانی هم چون سید حسن امامی، دکتر متین دفتری، آیت‌الله سنگلچی، استاد محمود شهابی، دکتر سنجابی، دکتر شایگان، دکتر موسی عمید و استادان دیگری که هر یک ستاره درخشانی در رشته مربوط به خود بودند.استعداد و علاقه ذاتی روانشاد دکتر کاتوزیان به علم و تشویق و راهنمایهای پدر بزرگوار ایشان مرحوم ابوالفضل تهرانی که از وکلای مشهور دادگستری و یکی از اعضای تشکیل دهنده جمعیت وکلا در سال 1300 شمسی بوده است (این جمعیت هسته مرکزی و اولیه کانون وکلا در سالهای بعدی شد.) تأثیر فراوانی در علاقه و انتخاب رشته حقوق توسط دکتر کاتوزیان داشته است.بعدها که نام خانوادگی اجباری شد به پیشنهاد عموی ایشان مرحوم محمد علی تهرانی فامیل کاتوزیان را برگزیدند. محمد علی کاتوزیان عمو و پدر همسر گرامی دکتر کاتوزیان از رجال برجسته دوران مشروطیت بوده و با سران مشروطه خواه مراوده داشته و مشاهدات روزانه خود را از انقلاب مشروطه یادداشت می‌کرده است که تحت عنوان تاریخ انقلاب مشروطیت ایران به کوشش و مقدمه فاضلانه استاد دکتر ناصر کاتوزیان در سال 1388 چاپ و منتشر شد که یکی از منابع مهم و معتبر دوران مشروطیت است. علاوه بر آن مرحوم محمدعلی کاتوزیان از رجال فرهنگی، سیاسی دوران قاچار و پهلوی اول بوده است. ایشان در دوره اول به نمایندگی مردم تهران و دو دوره پنجم به نمایندگی از طرف مردم تبریز در مجلس شورای ملی انتخاب شده است و چند سال نیز رئیس مدرسه دارالفنون بوده است.دکتر کاتوزیان در چنین خانواده‌ای چشم به جهان گشور و رشد کرد و درخشید. به قول شیخ‌الاجل سعدی «همه قبیله او عالمان دین بودند» گوهری تابناک شد که به گفته لسان‌الغیب خواجه شیراز «گوهر پاک بباید که شود قابل فیض/ ورنه هر سنگ و گلی لوءلوء مرجان نشود.وانش شاد و راهش پاینده باد.اما ارتباط نگارنده با استاد در ابتدا همان رابطه هزاران تحصیل کرده حقوق بود که از برکت وجود ایشان فیض برده و از کلاسهای پربار ایشان استفاده کرده‌اند.سال 1352 کار قضایی را در دادگاههای بخش تهران شروع کردم. سال بعد در کنکور فوق لیسلانس حقوق خصوصی پذیرفته شدم. استاد در این دوره، مسؤولیت مدنی تدریس می‌کردند با توجه‌به تعداد اندک دانشجویان به‌طور معمول ارتباط استادان با دانشجویان بیشتر و نزدیک‌تر می‌شود. به خصوص که نگارنده علاوه بر سئوالات درسی مشکلات و معضلات بعضی از پرونده‌های قضایی را با ایشان مطرح می‌کردم و با نهایت لطف راه حل ارائه می‌دادند.از همان دوران، یکی از دغدغه‌های مهم استاد ایجاد موسسه و یا نهادی تحت عنوان «نقد و بررسی رویه قضایی» بود. که همیشه مطرح می‌کردند. به خاطر دارم در سال 1366 که در اداره حقوقی قوه قضاییه اشتغال داشتم، نظر و دغدغه استاد را در این زمینه با مسؤولان وقت اداره حقوقی و معاونت حقوقی قوه قضاییه مطرح کردم. همگی استقبال و تحسین کردند لیکن به عدر نبودن بودجه تشکیل چنین نهادی در معاونت حقوقی که از ضروریات بود سر نگرفت.سرانجام به فکر افتادند تا به طور خصوصی نهاد و نقد و بررسی رویه قضایی را راه اندازی کنند. با چند نفر از وکلای دادگستری و علاقه مندانی که امکانات مالی داشتند، مذاکراه شد تا بودجه‌ای تهیه و امتیاز نشریه‌ای گرفته شود و به استادان و فضلایی که آراء را نقد و بررسی کنند حق‌الزحمه پرداخت شود. اساسنامه‌ای هم تهیه شد، هیأت امنا تعیین شدند اما آن هم به نتیجه نرسید و آرزوی دیرینه استاد تحقق نیافت.سرانجام ایشان شخصاً به نقد آراء قضایی اقدام کردند و حدود چهل رأی از آراء مهم دادگاهها، دیوان عالی کشور و هیأت عمومی را نقد و تحلیل کردند و در سال 1378 کتابی با همین عنوان منتشر شد.اکنون جای بسی خوشوقتی است که پژوهشکده حقوق و قانون ایران با همت و پشتکار جناب آقای محمد درویش‌زاده و همکاران گرامی ایشان، دومین دوفصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی را در آستانه هشتمین سالگرد درگذشت استاد فقید دکتر کاتوزیان ویژه‌نامه اهدایی به ایشان را منتشر می‌کنند. به طور قطع و یقین روان استاد از این اقدام شایسته شاد خواهد شد. این‌جانب به سهم خود از مسؤولان محترم پژوهشکده حقوق و قانون ایران سپاس بیکران دارم. %U https://analysis.illrc.ac.ir/article_701530_78a09f13a549ac487fea6c1087507089.pdf